Oleg y las raras artes. Corpo-música. Cor-corazón

“De qualquer modo à dança é imaginar música Produzida pelo corpo a ser entendida de maneira calma pelos Mortos e pelo céu.”
De qualquer modo, Gonçalo Tavares

Desde documentais como Iván Z (2004), sobre o cineasta Iván Zulueta, e Paralelo 10 (2005), un fascinante fresco sobre o ritual cotián de Rosemarie nunha encrucillada de Barcelona, ou pezas de ciencia ficción como La constelación Bartleby (2007) ata as aproximacións de corte máis autobiográfico como Color perro que huye (2011) e Ensayo final para utopía (2012), Andrés Duque experimenta nas súas películas coas potencialidades cinematográficas da tecnoloxía dixital. As súas películas son unha experiencia sensorial, mesmo unha invitación a un estado de tránsito. Situando ao espectador nun lugar moi concreto: o espazo liminal propio da creación artística. E sexa o de Iván Zulueta, o de Rosemarie ou o do propio cineasta, é o corpo e a súa representación o vehículo do transo proposto por Duque no seu cinema.

“De qualquer modo dança.
De qualquer modo sente.
De qualquer modo o corpo contém o dia.
De qualquer modo as cores e o Músculo.
De qualquer modo o coraçao.”
(…)
O ritmo, Gonçalo Tavares

Desde a primeira secuencia de Oleg y las raras artes (2015), o corpo entra en escena. Para non abandonala. Un corpo que pesa e se fatiga atravesando as rúas nevadas de San Petersburgo, e que se volve leve despois de cruzar un limiar: as portas do Hermitage. A arte, a creación, transforman ese corpo, o dun octoxenario ancián exhausto tras a súa travesía pola cidade xeada. Pronto descubrimos que para o pianista ruso Oleg Karavaychuk creación e corpo non son dúas instancias discernibles. E que o corpo, do artista pero tamén do espectador, é unha caixa de resonancia. Igualmente, podemos pensar cada un dos longos planos nos que se estrutura a película como caixas de resonancia onde reverbera o corpo-música do pianista ruso.

Despois do primeiro plano secuencia que se desenvolve nun corredor do Hermitage, Oleg atravesa unha sala de columnas negras, o seu corpo confúndese co espazo anunciando a mutación que imos presenciar cando, sentado diante do piano, o artista empece a executar unha melodía, improvisada, sempre improvisada. Un arrebato que se volve se cabe máis potente despois da primeira pausa. Oleg non se entregou aínda, tocou para outros. Para un cineasta que quizais pida máis e máis, para un sonidista… Os micrófonos entran no encadre, o hipnotizador lémbranos que non está a dar o mellor de si. Non aínda.

Pero aínda que Oleg interpele aos que o observan, aos que o filman, aos que queren vampirizar o seu corpo e a súa creación, a música transcende toda vontade. No seguinte plano, Oleg volve tocar. A imaxe devén un correlato afectivo do transo creativo no que se some Oleg cada vez que toca. Agora o pianista é todo-mans-música. E ese corpo desmembrado, as garras dun fantástico monstro extraterrestre son portadoras dunha volátil e contundente beleza, a das notas, de novo improvisadas, polo músico. Para Oleg a música procede da “mucosa”; transforma o corpo; a creación pode ser pensada como transustanciación. O que o artista nos ofrenda cando senta ao piano, a súa música, é unha transfiguración da carne. E Oleg, enunciando a “mucosa”, a enerxía afectiva que posúe ao corpo no transo creativo, é Zulueta describindo nas primeiras imaxes de Iván Z: “o calafrío que che pode dar unha imaxe de cinema, unha imaxe quieta a min non mo vai a dar”. E Zulueta é o propio Duque retratando a Oleg con imaxes-corpo igualmente arrefriadas, a través das que tamén se opera o fenómeno de transustanciación; a carne devén píxel que o cineasta ofrenda ao espectador.
Cloe Masotta