Aldo Tambellini Space Is the Place
Por Helena Girón e Samuel M. Delgado

Desde a distancia, coa pátina do tempo, todo parecía un relato mitolóxico. Unha confluencia de referentes que, máis que un final, era un punto de partida. Durante moito tempo antes da nosa viaxe as lecturas e conversacións sempre terminaban alí: Nova York, 1960. Un mundo máxico no que convivían músicos de free jazz, cineastas experimentais e artistas plásticos, todos eles creando desde a máxima dunha liberdade radical. O foco principal de todo isto era o Lower East Side, que nesa época era un dos barrios populares e desfavorecidos da cidade. Aldo Tambellini xa non está alí. Deixou Nova York a mediados dos setenta dando por terminada a súa relación con esta cidade da que formou parte.

A traxectoria de Tambellini está acompañada tanto do correlato da xentrificación como do da asimilación do cinema experimental polas institucións museísticas. A súa obra está intimamente ligada ao undeground da súa época. Antes de coñecermos a Aldo comezamos a pasear polas rúas do barrio na actualidade. Nesas rúas non había nin rastro do que foi noutro tempo. Pero derívaa sempre recompensa. Cruzamos o barrio sen rumbo algún, coa mera intención de perdernos canto antes. En moi pouco tempo estabamos a conseguilo, xa non podiamos orientarnos. Nun instante o son cambiou. O silencio das tendas de roupa, galerías e cafeterías desapareceu para dar paso a música caribeña, voces dominicanas, portorriqueñas… E aí estaban, un pouco máis afastados pero aí estaban os veciños de Tambellini.

Sempre estiven en contra dos límites establecidos sobre min pola sociedade, o sistema político, cultural… Este pensamento veu moi pronto na miña vida ao negarme a seguir a corrente fascista que me lavase o cerebro para abrazar o fascismo/ a conformidade do mundo da arte/ as delimitacións raciais.

[…] Empecei a sentir as restricións que había nas miñas pinturas. […] Para prosperar coa pintura, o artista aínda depende dunha galería, un crítico, un establishment que o acepte, que o bendiga e difunda o seu traballo. Foi entón cando comecei a pintar diapositivas de cristal e a proxectalas desde o meu edificio sobre o edificio de en fronte no Lower East Side de Nova York. Había certa liberdade en ver as miñas novas “pinturas” máis grandes que calquera lenzo. Podía pintar e proxectalas para que o mundo as vise sen a aceptación dun crítico, sen a bendición do establishment da arte, sen as tan odiadas restricións impostas ao artista. […]
Pensamentos de liberdade. 1967. Aldo Tambellini

Naceu entre dúas eclipses lunares, tamén entre dúas guerras mundiais. O cosmos e as súas experiencias vividas durante e tras a segunda guerra mundial atravesan toda a súa obra. Tamén estaba fortemente influenciado polo “espacialismo” de Fontana e o “Zero Group” alemán do que formaba parte Otto Piene, con quen compartía unha gran amizade que daría como froito a apertura do Black Gate, un espazo para a experimentación na parte superior de The Gate Theater, a sala de Aldo e Elsa Tambellini. The Gate Theater abriu as súas portas cun acto de protesta: a celebración do New Visions Festival en setembro de 1966 como resposta á cuarta edición do New York Film Festival do que os cineastas eran excluídos pola forma e contido das súas películas. Hai que lembrar que a censura viña de longo nos EEUU e que implicaba mesmo ata os laboratorios, que no seu momento chegaron a colaborar na eliminación de películas de contido supostamente “obsceno”. Ben coñecido é o caso da destrución por parte de Kodak dunha das películas que Kenneth Anger fixo en colaboración con Stan Brakhage e Jess Collins en 1954. Pero os sesenta tampouco quedaban atrás. José Soltero, queimou unha bandeira dos Estados Unidos en protesta pola guerra de Vietnam nunha performance chamada LBJ nun dos teatros independentes máis famosos do Lower chamado The Bridge a principios de 1966. Elsa Tambellini era a directora artística desta performance e tamén se encargaba de moita da programación deste lugar. Anos atrás, neste mesmo espazo, a policía confiscara Flaming Creatures de Jack Smith e mandara a Jonas Mekas a prisión. Dado o seu coñecido historial, The Bridge decidiu pechar as súas portas durante un tempo por medo a posibles represalias. Este peche foi un dos motivos polos que abriu The Gate Theater. Todo isto sucedía ao mesmo tempo que Aldo realiza os seus Black Film Series.

Comecei a colleitar colas de películas xaponesas, arquivo e descartes. Un amigo cineasta, José Soltero, vendeume o seu Bolex por tan só 300$ e comecei a filmar. Tras interminables horas de edición, visionado e reedición, naceran unha serie de películas que eran “experiencias sensoriais”. As miñas películas convertéronse en pinturas en movemento.
Conversación con Aldo Tambellini.
15 de outubro de 2016. Cambridge (Massachusetts)

Lonxe de alí, en Cambridge, o encontro con Aldo convértese noutra porta a ese tempo que xa non achamos mítico pero si indubidablemente intenso. “Fóra do teatro, xunto á entrada, había un muro no que faciamos unha gran colaxe coas películas que ían ser proxectadas ese mes. Cada semana cambiabamos a programación que podía ser unha compilación de películas moi diferentes como as dos Kuchar Brothers, Stan Vanderbeek, xente da costa oeste como Bruce Conner que me gusta especialmente… Tamén cinema experimental xaponés. Taka (Takahiko Limura) vivía só a uns bloques da miña casa e adoitaba ir moito a Xapón, onde proxectaba películas de amigos de Nova York, e volvía cunha chea de películas xaponesas que proxectabamos no Gate.”

A súa obra é o que queda de todo aquilo. Nela está a procura de experiencia, a rabia e a potencia.
Aldo Tambellini. Programa 1. Mañá xoves 1 de xuño ás 19.10 h. na Sala (S8) PALEXCO.
Programa 2. Sábado 3 de xuño ás 20 h. no CGAI.
Performance Moondial. Sábado 3 de xuño ás 23 h. na Fundación Luís Seoane.
Instalación Atlantic in Brooklyn. Fundación Luís Seoane.

Luther Price: “Quiero ser fiel a la verdad”

Lamentamos que a entrada non está dispoñible

Blanca Viñas e Albert Alcoz: como se inventou La noche inventada

Fotografía e cinema: a orixe
Blanca Viñas: As nosas afeccións non teñen ningunha raíz evidente, pero si é certo que en ambos os casos se alimentaron da inquietude artística familiar. Os pases de diapositivas das tardes de inverno na casa seguro que nos influíron dalgunha maneira.
Albert Alcoz: Si, existe ese vínculo familiar e esa contorna similar porque somos irmáns.

Como se inventou La noche inventada
B.V.: A miúdo saiamos a pasear xuntos, cada un coa súa cámara, compartiamos o feito de contemplar a paisaxe e aproveitar para capturala á nosa maneira. Ao mesmo tempo os dous usabamos o medio analóxico e isto servíanos para intercambiar técnicas ou recursos formais que cada un foi adaptando á súa linguaxe. Deste xeito atopámonos con dualidades e paralelismos que nos axudan a visibilizar unha contraposición entre a imaxe fixa e a imaxe en movemento.
A.A.: O xerme desta colaboración xorde a partir do feito de programarmos unhas sesións de cinema chamadas Cinema Anémic nun estudio que aluguei a finais de 2014 para acabar a tese doutoral. Xa faciamos paseos e escapadas para facer fotografías e filmar, así que a idea de proxectar simultaneamente os resultados foi unha evolución lóxica. Mesturarmos os procesos fotoquímicos, os puntos de vista e as aproximacións ao medio fotográfico e cinematográfico xorde polo feito de compartirmos miradas similares respecto dos aparellos utilizados e os espazos rexistrados.

Música e outros referentes
B.V.: Family é a escusa para atopar un nexo, tendo en conta que eu xa usara como pseudónimo “cohetes naranjas”. O nome de “Esperando un eclipse” sae da canción de Radio Futura “La estatua del jardín botánico”.
A.A.: É certo que o título do proxecto parte dun tema musical do disco Un soplo en el corazón de Family. De feito a música é un ámbito que nos interesa especialmente, aínda que na proxección procuremos fuxir do feito de engadir temas musicais. Blanca coñece moitos máis referentes de disciplinas fotográficas e eu do mundo cinematográfico, aínda así si que temos devoción polo traballo de artistas como Stan Brakhage ou Gustav Metzger, por citar dous que traballan a abstracción mediante o celuloide en movemento e estático.

Ton fotoquímico, ton emocional
B.V.: Que exista este documental subxectivo-artístico da miña práctica fotográfica axuda ao espectador a entender o proceso de toma fotográfica, entender o paseo como elemento esencial do fotógrafo así como algunhas das manipulacións existentes. Aspectos que poden custar interpretar cunha soa imaxe.
A.A.: O ton principal é a contención. Quizais un dos exemplos máis claros para explicar isto sexa o feito de decantarse polo silencio e o feito de evitar usar sons elocuentes que impoñan certos modos de entender o despregamento de imaxes. Os sons que se escoitan na sesión (exceptuando unha colaxe sonora máis ben ambiental e atmosférica que se engade a unhas das películas) resultan ser a ampliación acústica dos propios aparellos activados e os seus intervalos silenciosos. Ese ton emocional xa o asume cada espectador á súa maneira, en función da percepción das imaxes e a cadencia temporal da proxección.

O futuro da noite
B.V.: A idea é seguir paseando, atopando distintas formalidades e estruturas que se poidan aplicar tanto ao medio cinematográfico como fotográfico.
A.A: É un work in progress que varía en función das circunstancias xeográficas e temporais nas que se presenta. No fondo La noche inventada é un pretexto para unirmos forzas e seguirmos facendo o que nos gusta que é explorar outros modos de entender a produción de imaxes e sons a través de soportes analóxicos. É un modo de continuarmos buscando relacións posibles entre a fotografía e o cinema, incorporando as diapositivas, o cinema sen cámara e outras técnicas susceptibles de transgrediren os códigos da imaxe fotoquímica.

María Cañas: serei o teu espello

Que dúbida cabe: vivimos nun mundo desbordado de imaxes. Xa é lugar común falarmos nestes termos, como tamén é facermos disertacións de barra de bar sobre internet, youtube, e a sobreinformación, e practicarmos o pensamento apocalíptico de salón. Pero, que sente realmente ao sufrir o mal de arquivo? que pasa cando todas estas cuestións posúen realmente ao individuo, ata un punto case vampirizador? María Cañas ben pode responder esas preguntas, a través dunha obra na que todo o exceso, a tolemia e o esperpento da sociedade é absorbido, fagocitado e logo transformado cunha incrible visión crítica e humorística como unha tremenda labazada a man aberta.

Risastencia chama María Cañas ao que exerce a través das súas videoguerrillas (ambos os termos que ela mesma tivo que inventar), traballo sincero e visceral que xorde dunha necesidade de lidar co mundo tal e como se nos presenta. Por unha banda, trátase de manexar a súa propia relación con esa sobrecarga de imaxes: ela mesma fala sen andrómenas do consumo compulsivo de imaxes, e das horas, días e semanas que pasa inmersa e perdida nos carreiros dos arquivos e plataformas de visionado. Doutra banda, trátase de contemplar cara a cara a apocalipse sentíndoa realmente inminente, e de tentar capear ese temporal (máis que temporal, tsunami) a través da creación e da reciclaxe de imaxes.

Todo isto, filtrado por unha sensibilidade especial que ve no terrorífico, o disfuncional e o escuro a máis sublime beleza, e por unha valentía á hora de alzar a voz e expresar ao mundo sen reviravoltas o que se pensa, malia a quen lle pese. Desde a Semana Santa da súa Sevilla aos telepredicadores, as corridas de touros ou a tolemia televisiva, a obra de Cañas é un tour de force polo arquivo, montaxes repletas de imaxes a cada cal máis alarmante, a chamada final a vernos nun espello deformante e terrorífico e, tras facelo, rirnos a gargalladas do horror reflectido. Un traballo e un lugar no mundo que ela explica mellor que ninguén, nunha escritura en sintonía e paralelismo total coa súa obra audiovisual: “María Cañas é A Arquiveira de Sevilla, A Virxe Terrorista do Arquivo, atractora de hecatombes e videópata. Pirómana de mentes. Varanda e quitapenas. María Coñas para servirlles. Practica a “risastencia”: o humor de todas as cores, o xogo e a videoguerrilla das multitudes conectadas, como estratexia de insurxencia ou, se non, polo menos, de resistencia e/ou supervivencia popular. Un activar comprometido coa idea de cultura como construción colectiva, do arquivo orgánico e do detritus audiovisual como ferramentas de desenvolvemento cultural, e coa necesidade de educar na axitación e reciclaxe dos nosos imaxinarios, para así transformarnos en seres máis libres, críticos e creativos”.

Nesta edición do (S8), teremos a ocasión de ver varias facetas do seu traballo. Por unha banda, a través dalgunhas das súas videoguerrillas máis recentes. La mano que trina fala do lugar que ocupan nas vidas de todos xa a estas alturas os móbiles, nunha negrísima visión dun posible futuro debuxado a partir diso. Cumbia Against the Machine volve á Expo 92, e ás imaxes dese tempo para ofrecer unha visión de como España se converteu nunha manda de zombies obnubilada polo inmoral malgaste e a falsa promesa de progreso do evento. E, finalmente, EXPO LIO termina por retrotraerse á conquista e saqueo de América, para falar do cruzamento de culturas e o choque de civilizacións.

Doutra banda, a súa videoinstalación Risas en la oscuridad representa outra das súas caras, máis repousada e máis esteticista, nunha peza a tres canles composta “exclusivamente por mulleres: bruxas, vampiras, guerreiras, cándidas e malignas, mulleres “bigger than life” que mostran o seu poder instaurando a desorde e a revolta a través dunha fervenza interminable de risas salvaxes, iluminando a escuridade, a suposta morte do cinema e da literatura, coa súa riseira enerxía creadora”. A mala muller, a femme fatale como cliché do cinema, “mulleres que non tratan de agradar e servir, nin esperan o momento da maternidade ou do regreso do home á calor do fogar. Son deusas, súcubos, xigantas, mulleres de luz e de lume, plenas, procedentes da mitoloxía, o cinema ou a rúa. Mulleres fortes, autosuficientes e libres, ou ás veces, desesperadas, que se rebelan ante o establecido. Son mulleres que se autoexorcizan, que combustionan nunha catarse de lume”.

Finalmente, tamén acolleremos unha das súas master classes, evento performativo en toda regra. Unha inmersión comentada no seu universo creativo, unha visita guiada polos camiños que conducen á súa interminable lista de referencias e fixacións persoais, que nesta ocasión, baixo o título “Elas dan o golpe” propón un xogo activador no que rir, maquinar e espeluznarse deste mundo cane, a medio camiño entre o show audiovisual, a axitación cultural, a proxección comentada e a acción patafísica performanceira. Encontro experimental inspirador pola videoguerrilla, o apropiacionismo, o fake, a “videomaquia”, e a vídeo remestura postxenérica, marrá, marciana e postmariana da man (ou do rabo) da Arquiveira de Sevilla, María Cañas, e das participantes conectadas. Nesta festa convidamos as asistentes a gozar dun percorrido audiovisual preparado pola Cañas no que axitaremos as imaxes e sospeitaremos delas. Tamén será o momento para coñecermos algo máis sobre procesos de creación audiovisual apropiacionista e para tratarmos infinitos temas relacionados coas novas narrativas cinematográficas despois de Internet, a vida, a morte…”

Bievenidos, pois, todos, ao aterrador, marabilloso, abafador e descacharrante mundo de María Cañas.

aulaCREA María Cañas. Hoxe xoves 1 de xuño ás 12.30 h. na Sala de Prensa de Afundación.
Risas na escuridade e videoguerrillas recentes. Do 30 de maio ao 14 de xuño na Fundación Luís Seoane.

Acción Cultural Española (AC/E) coorganiza co (S8) e LIFT o novo programa de residencias artísticas BAICC

Acción Cultural Española (AC/E) coorganiza un novo programa de residencias artísticas junto co (S8) Mostra Internacional de Cinema Periférico e LIFT-Liaison of Independent Filmmakers of Toronto. As residencias, de entre 4 e 6 semanas de duración, están destinadas a persoas nacidas ou residentes en España, que desexen crear unha obra en soporte fílmico nas instalacións de LIFT en Canadá.

AC/E como sociedade estatal para a promoción da cultura promove co seu traballo o impulso do sector creativo-cultural de España a través dun amplo programa de actividades, como as axudas para fomentar a movilidade exterior de profesionais  creadores tales como las residencias para artistas en distintas disciplinas. Os proxectos de AC/E suliñan a diversa contribución española á cultura global, así como as recentes aportacións dos seus creadores máis actuais nos principais ámbitos creativos.

Nos próximos meses se anunciará a convocatoria de estas novas residencias.