Entrevista a Xiana Gómez-Díaz. Entre la espontaneidad y el discurso

Xuñ 1, 2016

Lamentamos que a entrada non está dispoñible

Germaine Dulac: movimento e ritmo

Xuñ 1, 2016
Germaine1
Durante esta sétima edición do (S8) realizarase unha pequena retrospectiva da autora francesa de vangarda Germaine Dulac (1882-1942). Durante a sesión poderanse ver tres curtametraxes representantes da súa idea de cinema puro (cinéma pur): Étude Cinématographique sur une Arabesque, Disque 957 e Thèmes et Variations, e unha medio-metraxe situada entre a súa vertente máis narrativa e devandito cinema puro: L’invitation au Voyage. Esta última -na que seguimos os desexos e intentos de escapatoria dunha muller frustrada no seu matrimonio- é, tamén, un bo exemplo da súa faceta máis reivindicativa. Preocupada polas cuestións sociais, Dulac involucrouse, sobre todo, coa loita feminista nas súas películas, ademais de colaborar con asociacións e xornais políticos.
Realizou máis de 30 películas, entre algunhas comerciais que lle permitían vivir e outras máis libres nas que experimentaba coas súas ideas sobre o que consideraba que debía ser o cinema. Foi das primeiras cineastas en pensar a súa práctica e escribir numerosos ensaios e textos coas súas reflexións. Ademais de apoiar un cinema diferente coa súa obra, os seus escritos e conferencias, promulgou a creación de ciné-clubs, militando por unha “arte cinematográfica” democrática e accesible.
germaine2
Xunto aos seus compañeiros cineastas, críticos e teóricos Jean Epstein, René Clair, Fernand Léger, Abel Gance, Marcel L’Herbier… e Llouis Delluc, de quen foi discípula directa, participou na definición e difusión do concepto de cinema puro. Idea, influída polas vangardas soviéticas, que, situándose á marxe das tendencias máis dominantes do cinema e criticando a maquinaria hollywoodiense, defendía un tipo de cine que no canto de darlle a supremacía á narración -modelo fundamentado no teatro e a literatura-, se construíse como unha arte autónoma caracterizada pola plasticidade e o ritmo: “A paixón polo movemento, pola expresividade mesma da sensación física, do acontecemento cinético en si. A emoción, en definitiva, dun conxunto de imaxes sucesivas, expresivas na súa propia calidade de imaxes, sen necesidade de poñelas ao servizo dunha formulación textual.” (OLICIA Mompeán, Ignacio: La imagen sustantiva. Elementos para una lógica de la forma moderna y su incidencia en el cine de los años veinte, Ediciones de la Universidad de Castilla-La Mancha, Castilla-La Mancha, 1991). A súa autonomía viría da súa propia capacidade técnica de representación, como explicou Dulac: “Canto máis se perfecciona o cinema avanzando por este camiño, máis se afasta, na miña opinión, da súa propia verdade.(…) o uso de guións habilmente construídos, unhas interpretacións espléndidas, uns decorados fastosos… lanzaban ao cinema totalmente indefenso ás concepcións literarias, dramáticas e decorativas. A idea de “acción” confundíase progresivamente coa idea de “situación”, e a idea de “movemento” esvaecíase nun encadeamento arbitrario de feitos resumidos” (ROMAGUERA I Ramiro, Joaquim y ALSINA Thevenet, Homero: Textos y Manifiestos del Cine. Estética, Escuelas, Movimientos, Disciplinas, Innovaciones, Cátedra, Madrid, 2007).
Pero, como sabemos, o cinema que dominaba era o modelo de Hollywood. Por iso, e engadindo o paso da 1ª Guerra Mundial que afectou enormemente o cinema francés, os autores atopaban moitísimas trabas á hora de producir as súa obras, polo que a maioría dos defensores do cinema puro, incluída a propia Dulac, adecuáronse á industria nacente. Pero, a pesar de verse forzada a adaptarse, Dulac, xunto a algúns dos demais directores, conseguiu incluír o cinema puro nas súas películas máis comerciais, experimentando cos recursos formais, e así crear unha emoción particular que non se confinaba nunha acción, senón que desbordaba a narración. Étude Cinématographique sur une Arabesque, Disque 957 e Thèmes et Variations, son perfectos exemplos do cinema puro, nelas os protagonistas son o ritmo e os xogos de imaxes provocados pola sucesión de planos, como unha sinfonía visual. Por exemplo, en Thèmes et Variations o traballo dunhas máquinas asóciase á danza dunha bailarina xunto a outros elementos en movemento, todo iso animado pola montaxe, que, á vez, é por si mesma un baile. Ou como, tamén, en Étude Cinématographique sur une Arabesque, as formas insinúanse nos obxectos e as texturas (luces, auga, cortinas, etc.) deixan de significar para converterse en materia. Todo iso acompañado por numerosos efectos impresionistas -corrente artística coa que se lle relacionou frecuentemente -: desenfoques, sobreexposicións, fundidos, formas enmarcadas… aos cales lle atribuía un valor suxestivo equivalente aos signos musicais. Ademais, a música é un elemento central nas súas obras, protagonista como en Disque 957, na que vemos un vinilo en movemento e as formas reais e metafóricas que resultan dos seus xiros. Pero tamén de maneira secundaria, como en L ìinvitation au Voyage, onde a pesar de non ser o centro da película, a música e o baile están moi presentes. As referencias sinestésicas das imaxes visuais á escoita son continuas, así como a outras sensacións coma o olfacto, como por exemplo ao cheiro das rosas que recibe a protagonista de L’invitation au Voyage, ou ao tacto das texturas en primeiro plano que aparecen continuamente na súa filmografía. As películas de Germaine Dulac fan unha chamada non só á ollada do espectador, senón ao seu corpo enteiro.
A miúdo, nas súas películas máis narrativas, como L’invitation au Voyage, utilizou os efectos para facer referencia ao pensamento e á vida interior dos personaxes. Dulac consideraba o cinema como o mellor instrumento para expresar as manifestacións da psicoloxía, posto que a vida interior era para ela moi similar á práctica fílmica, é dicir, encadeamentos en movemento: reaccións, impresións, imaxinacións, recordos…
Finalmente, Germaine Dulac quixo coa súa innovadora obra e os seus escritos liberar o cinema das construcións racionais da intriga en prol dunha expresión visual rítmica, pero, como ocorre case sempre, a Historia deulle a razón aos poderosos afogando a súa voz e a súa enerxía. Non obstante, os seus esforzos non foron en balde: seguimos sendo moitos os que creemos na forza única da “arte cinematográfica”.

Sinais en curto. Terra fértil

Xuñ 1, 2016

toxos-e-flores

Cada ano o (S8) proponse non pasar por alto as “sinais” do cinema galego, reunindo e programando nesta selección de Sinais en curto as películas máis afíns ao espírito do festival, cuxa diversidade fala das moitas formas que pode adoptar o talento creativo. A unión e a falta de restricións sen dúbida fomentan que estes talentos florezan, e é por iso que unha iniciativa recente, o Chanfaina Lab de Manolo González, converteuse en auténtico sementeiro dalgunhas das propostas máis interesantes que aquí se recollen. Un proxecto que congrega un grupo de cineastas para realizar unha película nunha contorna –San Sadurniño–, auténtico convite ao xogo que activa solucións e estratexias que dan de si pezas diversas. Bebendo da forza ancestral do rural, e conectando con ela a través das calidades da película fotoquímica, encontramos Toxos e flores, de Lucía Vilela, e O tempo da mazá, de Miguel Mariño. A primeira, descompoñendo e recompoñendo os elementos primarios da paisaxe nas súas cores, luces, sobras e formas –eses troncos e flores aos que alude o título– a través do uso da filmación fotograma a fotograma en super 8 ou dos planos pausados. Mariño, pola súa banda, reflexiona sobre os ciclos da vida equiparándoos aos da natureza e as estacións, filmando a tres xeracións de mulleres na tempada da mazá, para logo manipular a película de 16mm a través do revelado artesanal, a copia por contacto e as solarizacións, procesos orgánicos coma o que a película retrata.

Trazos3

Tamén utiliza o 16mm Alberte Branco, “Bertitxi”, ben coñecido como director de fotografía, só que a súa incursión mergúllase nas augas dunha etnografía experimental que propón trazar un mapa de San Sadurniño a través dos lugares sentimentalmente significativos para os seus veciños. Trazos é así un mapa físico e emocional composto a través dos rostros, as voces e as paisaxes da xente. Sentimental é tamén o percorrido que fai Natalia Porca, novo valor que despunta, e que percorre con sinceridade nostálxica tres casas do concello ligadas á súa historia persoal, utilizando como fío condutor unha narración en primeira persoa, puntuada por un feixe de fotos. A memoria e as súas pantasmas son o fío de Homes, de Diana Toucedo, pero virando da nostalxia a un interesante –conceptual e formalmente– estudo de xénero, no que as vidas non de todo vividas, non inscritas na historia, das mulleres que quedan na casa son as protagonistas, pantasmas que habitan o filme. Demarcando xa o límite de San Sadurniño nesta selección, está a misteriosa e evocadora peza de Mar García, Beleza do Verán, marcada por un fascinante uso das sombras. Unha alegoría de momentos e sensacións inaprensibles, do que xa se foi pero segue vivo, que utiliza como ruptura e catalizador un breve plano case valdelomariano.

JEANETTE_foto (22)

Esta última peza suxire unha historia que conecta, na súa ligazón narrativa, con outros dos relatos experimentais dentro da sesión. Por unha banda, o de Jeanette, do recoñecido director de Vikingland, Xurxo Chirro, que a través dunha serie de primeiros planos dunha adolescente –fermosa e coidadosamente construídos– relata as tribulacións propias da idade, e traza sutilmente unha historia iniciática virando o foco do evidente para volvelo ao interior da súa protagonista. Un rostro ensimesmado, insondable e que, con todo, di máis do que cala. Outro relato apenas suxerido é o que consegue Borja Santomé en Historia Cerebro. Unha animación en mutación constante –con reminiscencias á de William Kentridge–, tinta sobre acetato cuxas calidades Santomé utiliza con imaxinación e habilidade, explotando as propias calidades acuosas do material nun filme bañado pola choiva e o mar. Un crispado e afiado relato policial en branco e negro de plasticidade abafante, que pecha, ademais, esta selección.

Subida ao cerro @00.09.130

Finalmente, e nunha vertente de clara vocación formal, Gonzalo E. Veloso explora os enganosos camiños da memoria e a súas fabulacións en Subida ao cerro, utilizando como estratexia a sobreimpresión múltiple do vídeo. Unha imaxe que pertence á propia historia emocional do autor que se desdobra en múltiples imaxes, nun retrato da inaprensibilidade do que se revive a través do recordo.

Saul Levine. Viva la resistencia

Mai 31, 2016

Lamentamos que a entrada non está dispoñible

Eisenstein / Napoléon

Mai 31, 2016

Onte Acorazado Potemkin abriu paso á sétima edición do (S8). A continuación, reproducimos un fragmento de “Os doce apóstolos”, texto escrito por Eisenstein en 1945 acerca de como se fixo o seu soado filme. info