Ken, Flo e a lanterna máxica nerviosa
Nesta sexta edición do (S8), estamos de celebración: Ken Jacobs, acompañado da súa inestimable compañeira de vida e traballo Flo, será o invitado especial deste ano. Máis alá da súa indiscutible importancia dentro da historia do cine, Jacobs encarna una incombustible búsqueda artística que a mantivo na primeira liña da vangarda do cine dende que comezara a súa carreira a finais dos anos 50 e ata o día de hoxe. Unha carreira da que o (S8) dará conta a través dun programa retrospectivo que recollerá algún dos seus traballos máis representativos (en colaboración co CGAI), dúas únicas performances co seu Nervous Magic Lantern e una masterclass.
Ademáis de ser un cineasta esencial cunha obra que puido verse na Berlinale, os festivais de cine de Londres, Hong Kong, Nueva York, el Whitney Museum e o MoMA, sendo obxecto de retrospectivas, recentemente, no festival de Rotterdam, Vila do Conde e no Anthology Film Archives (isto é tan só un resumen dunha lista interminable), Jacobs recibiu numerosos recoñecementos, como o premio Maya Deren ou becas das fundacións Guggenheim e Rockefeller, entre outras moitas. Foi, e é tamén, unha activista do cine: foi unha figura integral da Filmmaker’s Cooperative e do mítico cine underground de Bleecker Street, establecendo a súa propia casa como sale de cine alternativa: alí, por exemplo, foi o primeiro lugar no que proxectaron os seus films e 8mm os irmáns Kuchar. En 1966 fundou xunto con Flo Jacobs o Millennium Film Workshop, e foi cofundador dun dos primeiros departamentos universitarios de cine do seu país, na Binghamton University. Foi tamén influínte maestro de críticos, programadores e cineastas como Steve Anker, Alan Berliner, Amy Halpern, Jim Hoberman, Ken Ross y Phil Solomon, entre moitos outros.
Jacobs, nova iorquino de nacemento, estudiou pintura con Hans Hofmann, comezando a súa carreira na florecente escena underground dos anos sesenta, entre escritores beat, artistas pop e expresionistas abstractos. A súa toma de contacto con cineastas como Jonas Mekas ou Hollis Frampton consolidou o interese de Jacobs no cine (medio no que xa levaba tempo traballando), e a súa amizade con Jack Smith acabou de cimentar o que foron algunas obras seminales do cine experimental de postguerra (sendo así una das figuras da liga extraordinaria que recolle o mítico libro de P. Adams Sitney Visionary Film). Da alianza con Smith saíron nos inicios dos sesenta películas como Little Stabs at Happiness, The Whirled y Blonde Cobra (segundo Jonas Mekas “a obra maestra do cine Baudelaireano”), que poderemos ver nunha das sesión do (S8).
Jack Smith en Little Stabs at Happyness
Tras estes traballos, nos que ten gran notoriedade a pegada do enloquecido monólogo e o histrionismo de Jack Smith, Jacobs tamén recala nun cine máis íntimo (é o caso de Nissan Ariana Window) e de exploración perceptual relacionada coa súa cotidianidade, como se pode ver por exemplo en Window.
Pero o camiño non se detén alí, e a partir dos primeiros setenta é cando comeza a aflorar o Jacobs máis influenciado pola súa formación pictórica. A visión, a percepción da profundidade, a luz e o movemento: é dicir, as propias cualidades do medio cinematográfico é o que explota nun dos seus máis célebres traballos, obra maestra da apropiación, Tom, Tom the Piper´s Son (1969-71), no que 10 minutos dunha película de 1905 transfórmanse nunha viaxe de dúas horas ao interior da esencia do cine. E un indicativo dunha das ramas máis importantes do seu traballo, que é a apropiación e a deconstrucción, en especial de fragmentos de cine primitivo, que abre a súa vez os seus experimentos co 3D en películas como Globe (1969).
Opening the Nineteenth Century: 1896
Trala chegada e a toma de posición do vídeo e do dixital, Ken Kacobs seguiu o seu traballo experimental, ampliándoo tamén coas posibilidades do novo medio. Ben apropiándose de material propio ou alleo, e mergullándose no que él chama “cyclopean 3D”: tridimensionalidade que se pode ver cun só ollo. E tamén excavando incisivamente na historia recente dos Estados Unidos, metendo o dedo na ferida do capitalismo e o racismo nas obras que creou neste século XXI, nas que demostra que a senda centrada no visual do seu cine non está en continua pelea cun intenso compromiso político.
A parte experiencial e performativa do cine é crucial tamén no traballo de Jacobs. Son ben coñecidas as súas performances cun dispositivo de creación propio ao que chama Nervous Magic Lantern (e que traerá a Coruña para dúas únicas performances), que combina os seus propios experimentos cunha piscadela a fantasmagoría do cine primitivo e a lanterna máxica. Crea desta maneira un mundo tridimensional ilusorio e envolvente, que foi descrito como “una mestura entre concerto de jazz improvisado, teatro de sombras e hipnosis”. Jacobs probará, desta maneira, en A Coruña, que é posible facer cine sin película, conxugando o analóxico e o dixital, convertindo ante os nosos ollos a luz do proxector, con variados instrumento e collages feitos a man, en inolvidables fenómenos visuales que difícilmente poderemos desprender dos nosos cerebros e retinas.
Para finalizar a participación de Ken Jacobs no (S8), impartirá tamén una masterclass (que terá lugar o sábado 6 de xuño) baixo o título de “Estamos no metro con moita xente e dígolle a Flo “¡somos ricos!”, quero decir, en sensacións”. Na que explicará como chegou dende o Expresionismo Abstracto e as ensinanzas do pintor Hans Hofmann ao seu traballo cinematográfico e aos seus experimentos en 3D.