Por Víctor Paz Morandeira
Que comunica unha imaxe? Quere dicir o mesmo para un aborixe de Nova Guinea a inicios do século pasado que para un tokiota do século XXI? A exposición a estas, en número e diversidade, é radicalmente distinta nun exemplo e noutro. Polo tanto, é unha imaxe universal? A resposta semella ser non. info
A quinta Mostra de Cinema Periférico trae a Coruña o máis novidoso do cinema expandido con selo español da man de Esperanza Collado e do Colectivo Crater, os últimos traballos da raíña do collage fílmico Jodie Mack e unha selección de películas do reputado festival canadense Media City en conmemoración do seu vixésimo aniversario. A programación complétase cunha ampla oferta de actividades paralelas. Para profesionais, conferencias e obradoiros da man de Zemos98 e o seu proxecto European Souvenirs no Museo de Arte Contemporáneo Gas Natural Fenosa; para os máis cativos o Mini (S8) cun Obradoiro de Acción! Cinematográfica; e a exposición LOST&FOUND. ARQUIVOS (RE)COLECTADOS (inédita en España) que se instalará no espazo de NORMAL da Universidade da Coruña. A guinda será un encontro de laboratorios no que participarán LaborBerlin, L’Abominable de París, Double Negative de Canadá e Worm – Filmwerkplaats de Rotterdam.
CULTURA FUSIÓN GALICIA – XAPÓN. O CARTEL DA QUINTA EDICIÓN
Entre Galicia e Xapón, o mito é o fío subterráneo que conduce este ano a quinta edición do (S8). Pódese ver no cartel desta edición un maneki neko cunha máscara de entroido. Unha chiscadela entre culturas cuxo sentido aventúrase, en realidade, por camiños máis frondosos. Pois aquí a máscara non funciona como unha forma de ocultar a identidade senón que recupera o seu uso primitivo. O peliqueiro (máscara carnavalesca tradicional galega) pódese ver como unha porta de entrada á fabulación do maneki neko (símbolo de boa fortuna e de riqueza). Ambos elementos tamén reflicten o ideal do cinema que defende a Mostra, que ao igual que o mito, é unha representación do inexplicable, do que non achegan a comprender as palabras ou a razón. Os lazos que unen ambas culturas, a galega e a xaponesa, esténdense mesmo á propia xeografía. O Monte Louro e o Monte Fuji, fonte de lendas, non están tan lonxe como cabería pensar. Hai similitudes tamén na música, a percusión, indutora do trance, que acompaña o baile do entroido, por exemplo, e que non se diferencia en moito do son dos taikos (tambores) xaponeses.
É así como se poden ver, escarvando baixo a superficie, as correntes do subsolo que conectan ambos lados do planeta. A innegable relación coa natureza na obra de Takashi Makino, Rei Hayama, Teruo Koike e Daïchi Saïto emparéntase así, por camiños sinuosos, coa morriña da terra de Eloy Domínguez Serén ou a conexión coa paisaxe de Lois Patiño, por citar algúns exemplos. A disolución do eu individual do peliqueiro roza, tamén, co cuestionamento da identidade de Iimura. En Una página de la locura a máscara xaponesa actúa como a do entroido, liberando das neuroses da civilización a quen as levan. E a tradición oral, na base da cultura milenaria galega, é a que atrapou ao cine nas súas orixes en Xapón mediante o katsuben-benshi.
CINE EXPANDIDO CON SELO ESPAÑOL: ESPERANZA COLLADO E COLECTIVO CRATER
A quinta edición do (S8) trae a Coruña unha mostra representativa do traballo máis novidoso realizado na actualidade no campo do cinema expandido en España. A noite do xoves 5 de xuño protagonizarana a performer, e tamén experta en cinema de vangarda, Esperanza Collado e os integrantes do Colectivo Crater de Barcelona Luis Macías e Adriana Vila. No interior da Fundación Luis Seoane, Collado porá en escena We Only Guarantee The Dinosaurs, unha performance na que se vincula o cinema coa escultura e a danza nun proceso que involucra o uso de proxeccións en 16mm nunha combinación con elementos como una alfombra vermella, una lanterna, unha palmeira, 20 metros de encaixe vermello e unha impermeable. O obxectivo, atacar a cuestión cinematográfica á vez que se explora o espazo entre a pantalla e o proxector.
Acto seguido, no patio, poderase gozar de dúas pezas do Colectivo Crater: Reels and Lights (2012) e 3QUIN0X (2013). Formado no ano 2010, o colectivo dedícase a explorar as posibilidades da proxección como acontecemento, aproveitando as calidades propias do formato analóxico. As súas performances, revulsivas para os sentidos pero o tempo apoiadas nunha precisa busca formal e conceptual, válense de recursos que van dende a estroboscopia, a fantasmagoria do material atopado, o uso do color, a manipulación do celuloide e a ruptura constante das convencións do que é unha proxección.
Non obstante, o cinema expandido tamén fará uso da ponte establecida polo Ano Dual entre España e Xapón para agasallarnos coa intervención artística que realizará o lendario Takahiko Iimura na súa vídeo instalación As I See You You See Me, na que é, en palabras do propio artista, ‘a estrea desta obra no contexto dun festival de cinema’. Xa na noite do venres 6 de xuño, de volta no patio da Fundación Luís Seoane, o público poderá gozar dunha dobre sesión film + performance da man do novo cineasta Takashi Makino. Proxectarase a película 2012 servindo como antesala á gran final en forma de tormenta cósmica coa peza Space Noise 3D.
JODIE MACK: COLLAGE, ANACOS DE TEA E UN MUNDO MULTICOLOR EN STOP MOTION
O sábado 7 de xuño, noite de clausura, será a británica Jodie Mack quen orquestre unha sesión cos seus últimos traballos, sobre os que intervirá en tempo real a través do canto e da música en “Let Your Light Shine”, compendio das súas últimas obras realizado para a 43 edición do afamado Festival Internacional de Cinema de Róterdam. Poñendo en xogo os descartes da cultura de produción en masa, do cliché e do deseño popular, Mack desdebulla a fina liña entre o cotián e a arte, convertendo anacos de papel pintado, camisetas, postais e bolsas de agasallo en películas que unen a máis precisa experimentación formal co gozo visual e un certo sentido do humor.
Collages en stop motion tolos, inventarios estroboscópicos de estampados, vaporosas e caleidoscópicas coreografías de luz, viaxes lisérxicas e experiencias sensoriais inéditas compoñen un programa con estrutura de espectáculo rock no que se verá dende a animación máis abstracta, a unha peculiar homenaxe en 16mm, cantada en vivo, a unha moribunda tenda de posters (Dusty Stacks of Mom). Todo un festival de luz e cor.
DO SUR DE ONTARIO AO NORTE DE GALICIA: 20 ANOS DE MEDIA CITY FILM FESTIVAL
Sito en Windsor (Canadá), cidade dende a que se ven os rañaceos de Detroit, lugar de clima extremo, infinitas carreteiras rectas e aires pos-industriais ten lugar un dos eventos máis emocionantes, especiais e relevantes do cinema experimental: o Media City Film Festival. Fundado en 1994, este certame cumpre en 2014 a cifra redonda de 20 anos, nos que unha brillante e arriscada programación con vida propia converteuno nun dos festivais de vangarda máis apreciados do mundo.
Oona Mosna e Jeremy Rigsby, os seus actuais directores e programadores, visitarán o (S8) para presentar unha mostra de películas fascinantes e singulares que ben definen o espírito do certame canadense. Entre outras: Lunar Almanac (Malena Szlam, 2013), Passage upon the Plume (Fern Silva, 2012), Florence (Peter Hutton, 1975), Menschen am Sonntag (Friedl von Gröller (Kubelka), 2006-2011) e Quartet (Nicky Hamlyn, 2007).
MINI (S8): OBRADOIRO DE ACCIÓN! CINEMATOGRÁFICA
ACCIÓN! Con esta palabra, que nos fai viaxar a tempos remotos da historia do cinema, queremos dar comezo ao obradoiro de Acción! Cinematográfica que propomos este ano para os máis cativos no Mini (S8). A Mostra de Cinema Periférico de A Coruña triplica a súa oferta de didáctica cinematográfica destinada aos máis cativos. Cor, son e movemento, cinema interactivo e performativo compoñen as tres sesións nas que se explorarán as distintas posibilidades da linguaxe cinematográfico permeada, neste caso pola acción dos participantes.
O Kiosko Alfonso encherase de mozos (nenos) cineastas a mañá e tarde do sábado 7 de xuño, e a acción mudarase á Fundación Luis Seoane a mañá do domingo 8. Os participantes poderán aprender a xogar coas ferramentas básicas da linguaxe fílmica, bailar coas películas, explorar espazos ocultos e descubrir que tamén se pode facer cinema sen cámara, sen película e sen pantalla, pero con cor, son, corpo e movemento.
LIVE CINEMA, ARQUIVO E REMESTURA. EUROPEAN SOUVENIRS DE ZEMOS98
European Souvenirs é un proxecto creativo en torno á identidade europea que vén levando a cabo dende o ano 2012 o colectivo sevillano ZEMOS98, en colaboración coa rede Doc Next, comunidade singular de produtores, realizadores, educadores, programadores e investigadores culturais. O Festival ZEMOS98, que xa vai pola súa decimocuarta edición, é a cara máis coñecida deste colectivo sevillano cuxo traballo se expande á investigación, produción, creación e comunicación de contidos críticos en torno ao impacto social e cultural que teñen os medios de comunicación no pensamento e narrativas contemporáneos. Con amplo recoñecemento internacional, o traballo de ZEMOS98 fai un uso extensivo do arquivo audiovisual, sendo unha das súas principais vías de exploración a remestura e la cultura VJ.
O Museo de Arte Contemporáneo Gas Natural Fenosa de A Coruña albergará non só a presentación do proxecto European Souvenirs, senón que tamén acollerá unha performance, unha conferencia e un obradoiro dirixido a creadores interesados en descubrir os detalles do arquivo e a remestura. Live Cinema en todas as súas posibilidades e vertentes, e con embaixadores de luxo, Pedro Jiménez Álvarez e Benito J. Jiménez Álvarez, cabezas de ZEMOS98.
FOCUS ON ARTIST-RUN FILM LABS
En febreiro de 2011, a artista Tacita Dean publicaba nas páxinas de The Guardian un artigo, case manifesto, titulado “Save celluloid, for art’s sake”. Nel, alarmada pola desaparición de laboratorios que procesaran celuloide, preguntábase por que non era posible a coexistencia do analóxico e o dixital. Fronte á uniformidade ideada polo sistema empresarial propio do capitalismo, a existencia de laboratorios de cinema case se pode ver coma un acto de resistencia. Afortunadamente, hoxe a posta en común de ferramentas e coñecementos xerou unha serie de laboratorios independentes por todo o mundo.
Con nomes como LaborBerlin, L’Abomibable (París), Worm – Filmwerkplaats (Róterdam), Double Negative (Montreal) que se aglutinan en torno á rede filmlabs.org, estes espazos transfórmanse, á súa vez, en plataformas que producen e apoian o traballo de novos cineastas e artistas. Nesta sesión os representantes dalgúns destes ‘labs’ compartirán connosco as súas experiencias, falarán do seu modo de funcionamento e proxectarán unha mostra do traballo que se leva a cabo neles, amais de debater sobre a situación actual na que se atopa o cinema en celuloide.
NORMAL, UN NOVO ESPACIO DO (S8) NA QUINTA EDICIÓN
Na presente edición, NORMAL únese a outras sedes colaboradoras do (S8), como un axente cultural na cidade á altura da Fundación Novacaixagalicia, o Museo de Arte Contemporánea Gas Natural Fenosa ou a Fundación Luís Seoane. Este ano parte da programación da Mostra desprázase ao espazo de intervención cultural da Universidade da Coruña cun proxecto expositivo que se presentará e inaugurará o próximo 30 de maio e que leva por título LOST&FOUND. Arquivos (Re)colectados.
Contaremos nesa ocasión coa presenza de Munemasa Takahashi, promotor do arquivo Lost & Found. A exposición complétase coa intervención e reinterpretación artística das imaxes rescatadas por parte dun amplo grupo de artistas galegos cubrindo un variado espectro de disciplinas como a pintura, o cinema ou a danza. Máis información na presentación que terá lugar o día 30 de maio na NORMAL.
LILA FOSTER E O FESTIVAL CURTA 8 DE BRASIL, OBSERVADORES DE LUXO
A ‘film curator’ brasileira Lila Foster, programadora do festival de Curta8 en Curitiba, viaxará a Coruña para asistir á quinta edición do (S8) co obxectivo de descubrir as expresións máis novidosas do cine de vangarda galego e a performance fílmica española. Foster é experta en cinema amateur brasileiro e boa parte do seu traballo está dedicado á investigación e preservación da produción experimental en Super 8. Dende 2010 coordina as actividades do Home Movie Day en Brasil, unha iniciativa internacional centrada no cinema doméstico de pequeno formato.
A súa visita prodúcese grazas ao apoio de Acción Cultural Española (AC/E) e o seu Programa de Visitantes do PICE (Programa para la Internacionalización de la Cultura Española) co que AC/E potencia a internacionalización da sétimo arte española no exterior.
El (S8) 5ª Mostra de Cinema Periférico de A Coruña plantea un repaso a la cinematografía gallega más novedosa con el estreno de los nuevos trabajos del realizador Eloy Domínguez Serén, la proyección del último largometraje de Xurxo Chirro, Une histoire seule (2013) y una muestra de cortometrajes de directores gallegos que usan formas y lenguajes no tradicionales o que incorporan metodologías alternativas en la creación audiovisual.
Eloy Domínguez Serén. El hijo pródigo vuelve…
Su cine es el del viajero constante, habitante de ciudades extrañas, de situaciones insólitas aunque cotidianas, siempre hacia delante, con la mirada contemplativa del cineasta que no sabe muy bien dónde está. Eloy Domínguez Serén vuelve a casa para presentar un trabajo inédito, en forma de recortes o fragmentos, basado en sus vivencias personales en distintos países y que terminará ex profeso para la quinta edición del (S8).
La última de estas experiencias es un proyecto en Tinduf, donde ha pasado el último mes dando clases en la Escuela de Formación Audiovisual Abidin Kaid Saleh en Wilaya de Boujdour/Bojador (antes llamada “27 de febrero”), en los campamentos de refugiados saharauis en Argelia. Esta vivencia queda reflejada en la obra Anacos do Sahara (2014). A estos ‘anacos’ o fragmentos se sumarán los de Suecia, Noruega y los del hogar, Galicia. En total una hora y media de recuerdos, viajes fragmentados de este ‘cine de la emigración’ y de la ‘identidad deslocalizada’ que componen un programa que contará con presencia del autor en encuentro con el público.
El programa sobre Eloy Domínguez Serén se compone de dos sesiones. La primera de ellas se divide en cuatro partes inéditas. La segunda sesión tendrá lugar el viernes 7 de junio por la tarde en el Centro Galego de Artes da Imaxe y consistirá en un encuentro del realizador con el público en el que Domínguez Serén dará las claves de su proceso creativo.
Xurxo Chirro. Del Hi8 de Vikingland a la cercanía del iPhone
Los personajes que aparecen en las películas de Xurxo Chirro, autores del metraje con el que están montadas, se aproximan al cine con herramientas básicas. Una Hi8 o una cámara de móvil se convierten en su arma para registrar los viajes, las vivencias, una visita de un amigo grabada en apariencia de ‘cine doméstico’, la vuelta al hogar, o incluso sus aventuras por los mares del Norte. Siempre contemplativas o testimoniales, esas imágenes tienen un vínculo especial con el cine de Eloy Domínguez Serén. El joven cineasta gallego bien podría ser uno de esos personajes, lejos de casa, escribiendo un diario fílmico sobre su día a día, sobre su viaje. A diferencia de él, Chirro explora las posibilidades brindadas por el metraje encontrado (found footage) y en una hazaña propia de un documentalista reconstruye la ‘travesía’ de estos héroes para darle sentido, incidiendo en el orden de las escenas de forma directa, sacando a relucir la historia (real o ficticia) que atesoran los fotogramas. Si en la multipremiada Vikingland (2011) Chirro se adentraba en el testimonio de un marinero gallego a bordo de un ferry que recorría la costa norte de Europa en medio de un duro invierno, en Une histoire seule (2013) parte de un viaje personal en el que se pierde en medio de la niebla en busca de la localidad francesa de Rolle.
El propio autor nos cuenta la historia de la película de la siguiente manera:
“En 2009 fui a Ginebra a presentar cortometrajes gallegos, y mi amigo Aguinaldo Fructuoso me hizo una visita turística por la ciudad. Me enseñó la tumba de Borges, la estatua de Rousseau, el chorro del lago, la Catedral de St. Pierre, etc. Y me pregunta: “¿Qué tal la visita?”. Y le respondo: “Está bien, pero yo prefería ir a un pueblo cercano, a Rolle”. Rolle es donde vive Godard. Al día siguiente, por la mañana (el mismo día de mi avión de regreso), nos subimos al coche, y había una niebla muy espesa. Llegamos al pueblo y fuimos a ver los mercados, la gente, los cafés. Cerca del mediodía, se levanta la niebla y nos damos cuenta de que nos equivocamos de pueblo; estábamos en Morge (el siguiente pueblo a orillas del lago Lemán). Mi avión salía en poco tiempo y tuvimos que regresar. Esta película trata sobre el interés de ver y no poder ver lo que tú quieres ver”. (Xurxo Chirro)
Sinais en curto
En esta sesión se mostrará una selección de piezas centrada en la idea del archivo. Entre ellas, El proceso de Artaud, de Ramiro Ledo, recupera la secuencia del juicio de La pasión de Juana de Arco (Carl Theodor Dreyer, 1927), para realizar una interpretación de la expulsión de Antolin Artaud del grupo surrealista por las mismas fechas. El hecho de que el propio Artaud participase como actor en la película de Dreyer tiñe al filme de tintes biográficos, que Ledo desentierra de estas imágenes.
También se proyectará Galicia 1936-2011. Estudos sobre o filme de Carlos Velo, un trabajo de recuperación de la obra del gran cineasta gallego Carlos Velo; llevado a cabo a tres bandas entre Margarita Ledo, Ramiro Ledo y Pablo Cayuela. El estudio recoge imágenes recuperadas del cineasta en 2011, y traza un recorrido por su obra, analizando el impacto que ésta ha tenido para el cine en Galicia.
Con a colaboración de:
