Atlas Ilustrado da Periferia Vol.2

·Vostede está aquí·

Nesta segunda entrega do noso Atlas Ilustrado da Periferia, veremos como a periferia non só pode estar nas marxes, senón que tamén poden acharse nos subterráneos, no mundo flotante da rede ou, ata, nunha salchicha. Seguimos trazando as liñas do noso mapa.

A toupeira, por Alberte Pagán

Desde a periféria xeográfica. Sempre pensei que esta casa desde a que escrevo, nesta pequena aldeia do Barbança, era o centro do mundo, do meu mundo. Às vezes as periférias venhem impostas. Onde está o centro, por certo? Noutros séculos, noutras artes, era Paris, e tempos despois New York. Havia que estar ali se se aspirava a entrar na história (e/ou o mercado) da pintura. E no cinema? Se confundimos arte com indústria, como teimam alguns, o centro haveria que situá-lo em Mumbai, quiçá. Se nom, o centro está aquí, no Barbança, ou em Tánger, ou no cárcere da Corunha estes dias. Cinema periférico, excéntrico, alternativo: demasiadas marcas para o que nom deveria ter apelido.

Prefiro ser umha toupeira (periférica, de acordo) que esburaca nos impolutos céspedes das urbanizaçons, porque por muito que a relva tape a terra, a terra é de todos, de todas. Prefiro umha arte subterránea, clandestina, que mine as formas e as formalidades que damos por válidas sem pararmo-nos a pensá-las, a questioná-las; umha injecçom hipodérmica que chegue às profundidades dos nossos corpos e das nossas conciências; uns lugares e uns modelos de exibiçom desde os que luitar contra a codícia capitalista que todo o suja (o dinheiro é o excremento do diabo); e uns modos de criaçom independentes, livres, alternativos, que nos permitam a possibilidade do discurso, porque é o discurso, o direito a falar, o que é realmente subversivo: a fala é um acto político. Tanto na minha aldeia como em Washington.

Alberte Pagán é un cineasta e escritor cinematográfico galego. Publicou varios libros e artículos e comisariou exposiciós sobre cine experimental. Foi comisario da sección O cinema de Eugenio Granell do (S8), na primera edición de esta Mostra de Cine Periférico.

As afinidades electivas, por Elena Oroz

Expor que significa (ou ata que pode chegar a significar) a periferia implica, en primeiro lugar, asumir que existe un centro que, en termos metafóricos, case sempre funcionou como un punto centrífugo que non só expulsa o que non cabe no seu seo senón que tamén o invisibiliza. Se trasladamos esta dualidade ao terreo cinematográfico, seguramente poderiamos inferir outra serie de binarismos que tradicionalmente se usaron para delimitar senllos terreos de xogo: comercial / independente; industrial / amateur; popular / de arte e ensaio; de xénero / de autor. E outro máis, ficción / non ficción (e aquí incluiría documental e experimental, posto que non sabería dicir cal destas dúas categorías funciona ou funcionou como periferia da periferia).

Está claro que, neste momento, estas divisións nin son tan claras, nin tan ríxidas, nin tan produtivas. Nin tampouco as únicas. Ademais, as categorías enumeradas a miúdo se superponen creando espazos difusos e zonas intermedias. En definitiva, á hora de abordar o audiovisual contemporáneo non podemos falar dun único centro, senón de diferentes puntos de forza, cada un dos cales xera a súa propia periferia e as súas propias relacións de desigualdade e indiferenza co que lle é alleo: xa sexa o formato, o xénero cinematográfico, o país de produción ou o sexo do director ou directora.

No entanto, se houbo un elemento crave que se erixiu como centro hexemónico este foi a sala cinematográfica. E non só porque durante moito tempo sexa o espazo de exhibición lexítimo (previo pago dunha entrada, está claro), senón porque o resto de elementos configuráronse ao seu servizo: desde os organismos estatais ata os medios de comunicación. Se a sala xa exercía unha primeira criba (por formato, quedando fose o 16mm ou o vídeo, e por duración da obra, por pór dous exemplos), o resto do aparello encargábase do resto: a prensa e a crítica especializada só prestaban atención ás estreas cinematográficas, as axudas estaban destinadas a obras que se realizasen ou exhibisen en 35mm ou a posteriori segundo os seus resultados en despacho de billetes, os festivais funcionaban como escaparate?. Ata o cualificativo de ?cineasta? só o obtiña aquel ou aquela que realizase (¡por fin! segundo moitos) unha longametraxe (sobra dicir que de ficción), a pesar de que tivese ás súas costas un bo puñado de curtos.

Con todo, fai tempo que, polo menos, a nosa experiencia como espectadores e espectadoras deixou de corresponder a este modelo piramidal e xerárquico. Non só porque o noso acceso ás imaxes en movemento realícese cada vez menos nunha sala perfectamente acondicionada para iso á que accedemos previo paso por despacho de billetes, senón que se produce en YouTube, en plataformas en liña como The Auteurs, nas webs dos creadores ou de diversas institucións, a través de descárgaa vía rapidshare ou da compra de DVDs importados. E, por suposto, en festivais e mostras como (S8) que xa non podemos considerar a antesala, senón directamente a sala (e algo máis) de boa parte da produción audiovisual máis estimulante. Así, o que me parece máis interesante do panorama actual é como de forma parella á multiplicación dos foros de recepción produciuse a disolución do canon e da autoridade que o ditaba. A comunicación xa non se produce de forma vertical e unidireccional (do crítico ao lector) senón que funciona como unha rede mediante un ‘sistema de favoritos’: a través dunha revista canadense, dun foro especializado en cine experimental, dun blog arxentino, de facebook e as recomendacións ou clips que alí colgan os nosos amigos, ou dunha retrospectiva a un determinado autor nun festival americano, por exemplo, é como se van articulando hoxe os nosos particulares itinerarios cinematográficos. Un sistema de afinidades que xa non é local (o clásico na fala da xente), senón global. E este mesmo espírito é o intentei manter como crítica amateur, apuntando o vídeo dun amigo que me parece fundamental, pedindo a un director americano un filme que me recomendado un programador, escribindo sobre unha autora independente só porque me emociona descubrila e pensei que alguén neste país debería facelo.

Creo que a periferia xa non existe como a entendiamos, porque tampouco hai un centro claro. E que é este sistema de redes e de afinidades o que, os que algunha vez sentímonos periféricos, debemos potenciar e reforzar. Non se trata só de constituír un espazo de resistencia, senón de construír un que sexa habitable.

PS. Xusto logo de escribir este texto, entrei en Facebook e grazas a un amigo cheguei á última peza que realizou Marcel Hanoun cunha pequena cámara doméstica e que está aloxada na web da Cinemateca Francesa. Chámase L’Age de Bronze.

Elena Oroz es productora, guionista, docente e crítica principalmente na revista  Blogs&Docs que co-dirixe con M. Martí Freixas. Colaborou na primera edición del (S8) na organización do  Observatorio.

La periferia, por David Domingo