Atlas Ilustrado da Periferia Vol.3

·Vostede está aquí·

Terceira e última entrega dun Atlas que continua en transformación e en reescritura constante. Quitando o po que nos impide atopar a periferia nos mapas máis arcaicos, e utilizando o centro como mero punto de referencia debuxar o mapa, que neste caso é inequivocamente un mapa do tesouro.

Periferia eres, por José Manuel Sande

Periferia (Diccionario Real Academia Española) (20º edición, 1984):
“Del latín peripherîa, a su vez procecente del griego, con la acepción de llevar alrededor.
1. Contorno de un círculo, circunferencia.
2. Término o contorno de una figura curvilínea
3. Espacio que rodea un núcleo cualquiera”.
(Diccionario María Moliner)
“Zona más próxima al exterior de un cierto espacio”

O historiador cinematográfico José Luis Castro de Paz dedicou hai uns anos un artigo ao documental realizado polo grupo de cineastas próximos á Nouvelle Vague francesa. Moi atinadamente, o traballo levaba un evocador e significativo título: “En la periferia nacen las olas”. Como unha marca simbólica das constantes históricas da creación, a periferia ven a incidir na fuxida de todo aburguesamento, a procura de novos camiños, o descentramento e a eliminación de elementos xerarquizadores, vectoriais.

Mais probablemente toda Historia oficial, pola súa afección terminolóxica, adeptos como somos ás categorías e etiquetas reduccionistas, ao cultivo sistemático da finxida orde, está fraguada sobre a negación deste arredor de sí, desta periferia, instaurada sobre o seu ocultamento. Lugar marxinal e maudit da cidade, universo ninguneado polo corporativismo vinculado á arte, mesmo refuxio farsaico de bohemios crepusculares, a periferia é unha actitude sumada a unha perspectiva aberta desde a que otear os riscos da fanfarria e os extremos da experiencia artística. Rebelde, punk, bardo, farsante, filibusteiro ou insensato, se a vida contribúe a estreitar marcos, a periferia se extende e crece. A unidade desaparece, o universo exemplarizante se pecha e a ilusión dos límites infinitos prolonga o espazo ata que quizais non quede máis territorio. Pero entón o camiño xa está trazado. E non hai volta atrás.

“Yesterday is dead and gone and tomorrow’s out of sight”

(Kris Kristofferson)

José Manuel Sande é historiador do cine, membro da Asociación Española de Historiadores do Cine, crítico, colaborador en varias revistas e periódicos e membro del equipo de programación del CGAI.

Existimos, logo periféricas, por Miguel Fernández Labayen e María Mallol González

Que a periferia é todo aquilo que non se atopa no centro é algo obvio. A etimoloxía da palabra, do grego peripheria, significa circunferencia e, en xeral, úsase para designar o límite externo dun obxecto. O que nos leva á conclusión, tampouco nada nova, que para definir un obxecto, para que este exista, é necesario definir ao mesmo tempo a súa periferia, relacionada indisociablemente co centro e, por tanto, coa relación entre observador e referente. Este concepto aplícase hoxe en día, máis aló dos seus usos xeométricos, en investigacións e estudos referentes á xeografía, a economía, as ciencias políticas e as artes visuais. É nesta contorna no que nos interesa revindicar o carácter híbrido, variable, complexo e plural da “periferia”. Periferias que no terreo audiovisual van unidas a uns contextos de produción anómalos (xeralmente unipersonales e autofinanciados), a uns modos de representación marxinais no seu sentido contrahexemónico. Pero tamén, e non menos importante, a uns circuítos de exhibición paralelos, quen de xerar un tecido comunitario ex -céntrico no seu sentido radical e primixenio. É nesas periferias nas que se moven os traballos presentados en Velado Parcial, Manchas en Totalidade e nas que, pensamos, móvense/movémonos nós e os seus autores. Que a periferia exista respecto ao centro pode ser unha obviedad. Pero que devandita periferia necesite lugares de encontro para existir xa non o é tanto. E é entón cando propostas como a (S8) Mostra de Cinema Periférico da Coruña, cobran auténtico sentido.

Para outras visións sobre a periferia audiovisual:

CERDÁN, Josetxo. “Vindicación de la periferia. Revisión crítica de los márgenes del documental español contemporáneo”. En Archivos de la filmoteca: Revista de estudios históricos sobre la imagen, Nº 49, 2005, pags. 146-169

ELENA, Alberto. Los cines periféricos. Barcelona: Paidós. 1999.

IORDANOVA, Dina, MARTIN-JONES, David y VIDAL, Belén (eds.). Cinema at the Periphery. Detroit: Wayne State University. 2010.

Maria Mallol e Miguel Labayen foron os comisarios da sección ‘Super 8 Contemporáneo’ da primeira edición do (S8). Miguel Fernández Labayen é profesor axudante doutor no Departamento de Xornalismo e Comunicación Audiovisual da Universidade Carlos III de Madrid. Colaborou en varios libros sobre cine e televisión en España, ademais de ser co-director de ‘Xperimenta, miradas contemporáneas ao cine experimental’, encontro bianual no Centro de Cultura Contemporánea de Barcelona (CCCB), e membro do comité de selección do Festival Internacional de Documental de Navarra Punto de Vista. Maria Mallol González é xestora cultural. Foi coordinadora do programa de cine experimental e documental Xcéntric e o departamento audiovisual no Centro de Cultura Contemporánea de Barcelona (CCCB), durante 2007-2009. Traballa no departamento de Actividades Públicas do Museo Reina Sofía.

Posicionamento periférico, por Xurxo González

A verdade é que a síntese é contraproducente cara un concepto derivado do urbanismo máis que se pode aplicar en muitas actividades humanas e que, sobre todo, en certos momentos (sobre todo nos anos 70), ocupou un lugar central nos debates culturais. Mais eu creo que, na actualidade, a periferia viviu un proceso de reactualización ou de eliminación de capas superficiais para ficar na esencia. Explícome. As derivacións xeoestratéxicas cara unha teórica globalización produciron unha homoxeneización de perspectivas superestructurais que anulou, do mapa –e nunca mellor dito-, a elementos que fan gala da diferencia. Unha desconsideración que ten como máximo perxudicado, ao público.Tradicionalmente a periferia ten un significado espacial de distancia respecto a un centro. Hoxe en día a periferia depurou a súa definición máis directa, o espacial, cara un concepto de proceso, de posta en escena, case que podemos decir que “teatral”. Si, si, a periferia é un posicionamento que incide sobre todo no individuo que involucrado no seu presente creativo actúa nunha contraposición consciente ou afastando os criterios establecidos polo mercado da disciplina na que se atope. O sistema capitalista amosa a súa tendencia máis avasalladora e cruel dotando de invisibilidade a todo elemento discordante coas súas regras do xogo. Ante isto, é o creador quen adopta un posicionamento periférico para salvaguardar a súa singularidade e independencia da súa obra.Agora pois, convén saudar a aparición deste encontro cinematográfico chamado a combinar aos creadores posuidores dunha liberdade incuestionable. E se analizamos as partes polo todo, S8 (Cinema periférico), será un proposta diverxente ante aqueloutras citas que son panexíricas de pautas uniformadoras e subsidiarias de centros absolutistas.

Xurxo González é un realizador experimental e crítico de audiovisuais na revista Tempos Novos, ademáis de documentalista e catalogador nos archivos audiovisuais de RTVE-Galicia.