Conclúe a residencia artística da 2ª edición de BAICC: Entrevista a Aitziber Olaskoaga

En 2017 puxéronse en marcha as primeiras Residencias Artísticas Internacionais de Creación Cinematográfica – BAICC, un proxecto moi desexado polo (S8) que se víu materializado grazas ao apoio de AC/E e o LIFT de Toronto, reafirmando a forte aposta da Mostra pola formación e a creación artística en espazos alternativos.

Esta semana cuncluíu a segunda edición de #BAICC, na que o Liaison of Independent Filmmakers of Toronto acolleu á cineasta Aitziber Olaskoaga. PMC – Principio Máquina de Coser foi a súa proposta conxunta con Pilar Monsell, elixida entre as case 30 propostas recibidas nesta convocatoria. O seu prototipo colaborativo, a SEE-W-ING MACHINE, é un dispositivo que combina un proyector de 16 mm e unha máquina de costura que lles permitirá coser e proxectar películas ao mesmo tempo. Elas son oColectivo Prismáticas, e o resultado final deste traballo realizado ao longo de 5 semanas en Toronto poderase ver, en estrea mundial, durante a Xª Mostra de Cinema Periférico, que terá lugar en A Coruña do 31 de maio ao 9 de xuño de 2019.

Como colectivo, PRISMÁTICAS está apaixonadamente comprometida co uso e manipulación do cine analóxico, que exploran a potencialidade do proceso colectivo e de código aberto ao establecer encontros entre mulleres traballadoras de diferentes industrias, especialmente as industrias audiovisual e textil. A súa máquina SEE-W-ING permitirá que estas ideas se convirtan no ambiente performativo, revelando o traballo a miúdo invisible das mulleres.

Aitziber Olaskoaga, Bilbao (1980). Artista visual que traballa con videos e formatos analóxicos para levar a cabo proxectos cinematográficos documentais. Actualmente está estudando o Programa de Cine e Vídeo no Instituto de Artes de California grazas a unha bolsa de estudos da universidade, onde traballa como proxeccionista principal. En 2018 formou parte da exposición Bi dos two, comisariada por eramuak en Azkuna Zentroa, Bilbao (España) e actualmente está editando un vídeo-ensaio que reflexiona sobre o nacionalismo e a construción da identidade nacional no País Vasco xunto a Pilar Monsell, grazas a unha concesión do Goberno Vasco. Aitziber leva un ano de escolarización para realizar algúns proxectos en Europa, como residencia artística en BilbaoArte, onde agora traballa en Dar Salam, un proxecto colectivo da maior área metropolitana de Bilbao.

Aproveitando os últimos días de Tono en Canadá quixemos realizarlle unha entrevista na que nos comenta a súa experiencia na residencia e algúns adiantos do seu traballo:

– Poderías comentar a túa traxectoria brevemente?

Estudei cinema e comunicación audiovisual e despois da carreira realicei unha infinidade de traballos que non estaban relacionados coa creación audiovisual, e que non me motivaban. Fai catro anos déronme unha bolsa do Ministerio de Cultura para irme a Los Ángeles durante sete meses. Alí acabei O sorriso telefónico, unha peza en vídeo que se mostrou nalgúns festivais de cinema. Mentres estaba alí tamén realicei a solicitude para estudar un master de cinema en California Institute of the Arts, e a universidade ofreceume a oportunidade de pagarme os estudos a cambio de ser a responsable da cabina de proxección do cinema da escola (somos uns 10 proyeccionistas). Acabei o meu segundo ano do master o verán pasado e este ano collinmo sabático, volverei no outono para acabar o último curso do programa.

– No pasado xa gozaches doutras residencias artísticas. Como se afronta o proceso de creación neste contexto?

Cada residencia artística ofrece un contexto de produción específico, xa sexa pola súa economía e medios, así como polo territorio onde ser desenvolve. Esta é a segunda que levo a cabo e é por moitos motivos completamente distinta á anterior que realicei, na que non dispuña dun espazo de traballo ou taller, non tiven que desprazarme a outro país para realizala, e non contei cunha partida de diñeiro destinada ao meu traballo ou gastos diarios. Paréceme que este contexto de produción é inseparable da forma na que afrontamos o proceso de creación do proxecto a desenvolver.

Durante a miña residencia en LIFT, sabía que o primeiro que tiña que facer ao chegar a Toronto, era buscar xente que soubese de electrónica e programación para traballar con ela. Así que os meus primeiros días en Canadá dediqueime a preguntar con quen podería traballar no proxecto, e a escribir emails. Tiven moita sorte porque a primeira semana atopei a un mozo que non só tiña todos os coñecementos que buscaba nun posible colaborador, senón que ademais, ao ser programador e activista, contribuíu enormemente a facer crecer a dimensión histórica e política do proxecto.

Por unha banda, esta primeira fase de PMC centrouse na construción, hackeo e cacharreo dun primeiro prototipo, e por outro, na investigación acerca da invisibilización do traballo de mulleres racializadas na industria electrónica.

– Poderías explicar brevemente en que consiste PMC o proxecto que estás a desenvolver?

Principio Máquina de Coser é un proxecto a longo prazo que estamos a desenvolver Pilar Monsell e eu baixo o nome de Prismáticas. O cinematógrafo, aparello que combinaba cámara de cinema e proxector, partiu do sistema de arrastre das máquinas de coser, o que se coñece como “principio máquina de coser”. Nós lanzamos a seguinte pregunta: que pasase se o proxector de cinema non excluíse a costura?

Durante esta residencia quixémonos centrar na construción dun primeiro prototipo de máquina que dalgunha forma inclúe partes e elementos tanto do proxector, como da máquina de coser, así como compoñentes electrónicos e materiais varios.
Propómonos construír un dispositivo artístico que permita combinar o que antes se atopaba separado [ cinema e costura ] e que poida con iso dar luz sobre un espazo itinerante de enunciación, reivindicación, auto-representación e diálogo entre mulleres traballadoras de distintos sectores industriais, especialmente do audiovisual e do téxtil. Pretendemos buscar xuntas o mellor modo de facer circular os nosos coñecementos técnicos e artísticos, indagar nos potenciais dos procesos de traballo colectivo e de código aberto e, por último, tecer encontros con mulleres traballadoras doutros sectores.

– Cal é a motivación para desenvolver a túa obra en formatos analóxicos e que crees que achegan en plena era da imaxe dixital?

Todo o relacionado co técnico, e a manipulación e coñecemento profundo de maquinaria, foi monopolizado e relegado ao masculino, e en gran parte este proxecto ten como obxectivo subvertir isto.

Para iso, PMC toma como punto de partida o momento histórico do nacemento do proxector de cinema, e nós arrincamos o proxecto cun aparello analóxico (un proxector de 16mm) que aos poucos temos hackeado, tuneado e introducido elementos de novas tecnoloxías para darlle usos até agora non imaxinados. Creo que en parte esta utilización de formatos analóxicos é unha relectura e reescritura da historia, dos traballos precarizados e invisibilizados realizados por mulleres ao longo de todo o mundo. Tamén creo que reflicte a nosa práctica artística e o noso traballo. No meu caso, como proyeccionista traballo a miúdo con películas de 35 e 16mm e tamén rodo en formatos analóxicos, e Pilar como membro do Laboratorio Reversible de Barcelona, ten acceso a maquinarias e aparellos utilizados en procesos analóxicos (moviolas, proxectores, cámaras de cinema, etc) e realiza proxectos en 16mm.

– Que significa para ti traballar nunha institución de referencia internacional na creación da vangarda cinematográfica como é o LIFT Toronto?

Todas as persoas coas que contactei para traballar no proxecto, ou coas que dalgunha forma me relacionei e o fixeron crecer, saíron de contactos que os distintos traballadores de LIFT me proporcionaron, así que este foi o centro neurálxico de PMC.

– Que destacarías da comunidade de cinema de Toronto e como che sentes traballando nela?

A verdade é que non estiven moi en contacto coa comunidade de creadores audiovisuais da cidade. Como nesta primeira fase do proxecto demos prioridade á construción do noso primeiro prototipo, relacioneime moito máis con creadores que traballan con electrónica e programación. Aprendín unha chea sobre electricidade, Arduinos, voltios, luces led e motores. Tamén coñecín a unha moza que leva 6 anos traballando nunha máquina que combina un proxector de super 8mm, cun tocadiscos.

O desenvolvemento do prototipo xestouse entre LIFT e InterAccess, un centro de produción de medios electrónicos que está na mesma rúa que LIFT, a 10 minutos andando e onde puidemos utilizar a fresadora para cortar varias pezas da máquina, así como utilizar infinidade de ferramentas e realizar consultas a outros membros do centro cando tiñamos dúbidas ou estabamos atascados nalgún tema.

– En que parte do proceso atópase o proxecto nestes momentos e cales serán os seguintes pasos a seguir?

PMC conta xa co primeiro prototipo do que denominamos a SEE-W-ING machine. Esperamos que grazas a futuras residencias e bolsas podamos seguir desenvolvendo a máquina, e traballando con mulleres de distintas nacionalidades e contextos culturais para desenvolver espazos de colaboración e creación artística.

– Con que se vai a atopar o público que se achegue á estrea de PMC na próxima edición de (S8) X Mostra Internacional de Cinema Periférico?

Cunha performance na que a nosa máquina nos dará pé a falar sobre como o traballo das mulleres foi historicamente infravalorado, invisibilizado e borrado. Proxectaremos, coseremos e leremos xuntas para combater a tecnofobia e os relatos hexemónicos impostos sobre o feminino.